Het verraad van de tekst - Schrijvers over schrijven

Opvallend met betrekking tot de najaarsaanbieding van onze grootste literaire uitgevers is dat twee van hen drie nieuwe boeken aankondigen die over het schrijven zelf gaan.

Nadat eerder dit jaar van A.F. Th. van der Heijden bij Uitgeverij Athenaeum Polak & Van Gennep de titel 'Kruis en kraai, de romankunst na James Joyce' verscheen, zullen nog dit najaar verschijnen:

Bas Heijne - Echt zien, Literatuur in het mediatijdperk, Uitgeverij Athenaeum Polak & Van Gennep.
ISBN 978 90 253 6720 6, paperback met flappen, 96 pagina's, € 12,50.
oktober 2009

Connie Palmen - Het geluk van de eenzaamheid, Uitgeverij Athenaeum Polak & Van Gennep.
ISBN 978 90 253 6721 3, paperback met flappen, 96 pagina's, € 12,50.
november 2009

&

Arnon Grunberg, Het verraad van de tekst, Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar
Met een inleiding door Jaap Goedegebuere
ISBN 978 90 388 9297 9, paperback, 160 pagina's, € 17,50
Oktober 2009

Het boek van Grunberg is gebaseerd op zijn gastschrijverschap aan de Universiteit van Leiden in het najaar van 2008. Hij sprak er toen zoals gebruikelijk te doen is zijn Verwey-lezing uit, de slotlezing van dat gastschrijverschap. Hij koos als thema voor zijn rede en colleges 'waarheid in de romankunst'. Na zijn colleges gaf Grunberg zijn studenten overigens de opdracht 'de waarheid over zichzelf te schrijven in fictie'. Die bijdragen van de studenten zijn ook in het boek opgenomen. Wat de relatieve dikte van de bundel verklaart: 160 bladzijden tegenover telkens 'slechts' 96 bladzijden bij Heijne en Palmen.

Heijne en Palmen zijn zelf ook niet zomaar of eigener beweging in de pen gekropen, als we de aanbiedingsfolder van de uitgeverij tenminste goed gelezen hebben. Athenaeum Polak & Van Gennep geeft namelijk een reeks uit, genaamd 'over de roman'. Met een heus commité van aanbeveling, dat bestaat uit: Hella S. Haasse, Jeltje van Nieuwenhoven, Alexander Rinnooy Kan, Dirk Schümer, Henk Vonhoff en tot slot Paul de Wispelaere, eerder laureaat van de Prijs der Nederlandse letteren en enige Belg in dit comité.

Niet alleen beschikt deze reeks 'over de roman' over een buikig comité van aanbeveling. Ook beschikt zij over een redactie, bestaande uit: Marjolijn Februari, Rosemarie Buikema, Oek de Jong en Annie van den Oever. Het mag duidelijk zijn dat het ze bij uitgeverij Athenaeum Polak & Van Gennep menens is.

Citaat uit de folder:

'Als (sic) sinds jaar en dag is de roman het populairste en meest gelezen genre binnen de literatuur. Maar wat is een roman nu eigenlijk? En wanneer verdient die het predikaat 'literair'? Is de ware romanschrijver een zonderling genie dat verstopt opo een zolderkamertje en ver verwijderd van de wereld aan zijn meesterwerk werkt of moet hij juist met zijn poten in de klei staan? Is de ideale roman een product van de verbeelding of van de werkelijkheid?'

Bepaald geïnspireerd was de tekstschrijver van dienst bij Athenaeum Polak & Van Gennep niet. Deze producent van belegen clichés vervolgt:

'Sinds Thomas Vaessens in 'De revanche van de roman (2009)' literaire cultuur een subcultuur noemde, is de discussie over romankunst weer buitengewoon actueel. In de reeks 'over de roman' buigen toonaangevende Nederlandse en Vlaamse schrijvers, onder wie Marjolijn Februari, Bas Heijne, A.F.Th. van der Heijden, Oek de Jong, Monika van Paemel en Connie Palmen, zich over bovenstaande vragen. De eerstvolgende delen zijn geschreven door Bas Heijne en Connie Palmen'.

Einde citaat.

De oplettende lezer weet dat hij of zij zich dus nog aan vervolgdeeltjes mag verwachten van de hand van onder anderen Oek de Jong, Monika van Paemel en Marjolein Februari. Zou het daarna ophouden en gaat iedereen daarna weer tot de orde van de dag over?

Ik wil de literair geïnteresseerde lezer hoe dan ook nog even attent maken op het bestaan van:

William Marx, Het afscheid van de literatuur - de geschiedenis van een ontwaarding 1700 - 2000. In 2008 verschenen bij Uitgeverij Querido, 284 pagina's dik. ISBN 978 90 214 3402 5.

Marx heeft naar verluidt, als hoogleraar vergelijkende literatuurwetenschappen aan de universiteit van Orléans - Ook Thomas Vaessens is hoogleraar maar dan in de moderne Nederlandse letterkunde aan de universiteit van Amsterdam - een even fel literair debat doen losbarsten in Frankrijk met zijn oorspronkelijk geheten 'L'adieu à la littérature' als Vaessens nu met zijn studie. De Nederlandse vertaling van Marx is bij mijn weten hier in Nederlans vrijwel onopgemerkt gebleven.

Vaessens' boek daarentegen is allerminst onopgemerkt gebleven. Romanschrijver Kees 't Hart ’t Hart stelde dat Vaessens de romankunst belachelijk maakt. Arie Storm noemde Vaessens’ pleidooi voor afschaffing van de literatuur dan weer krankzinnig. De discussie over Vaessens' opvattingen over de romankunst werden onder meer in de Groene Amsterdammer gevoerd.